CPEC चा अफगाणिस्तानातील विस्तार चीनसाठी किती धोकादायक ठरू शकतो.

 

1. CPEC ची सद्यस्थिती: गुंतवणूक, परतावा व टीका

• एकूण गुंतवणूक: CPEC हा $62 अब्ज अमेरिकन डॉलर्सचा एक महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प आहे, जो चीनच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्हचा (BRI) प्रमुख भाग आहे.
• मुख्य प्रकल्प: ग्वादार बंदर, कराची-लाहोर महामार्ग, थर कोळसा प्रकल्प, हायड्रो व सोलर प्रकल्प, ML-1 रेल्वे अपग्रेड.
• परतावा आणि अडचणी:
• वीज प्रकल्पांमुळे काही मर्यादित यश मिळाले असले तरी, बहुतेक प्रकल्प वेळेत पूर्ण झालेले नाहीत.
• पाकिस्तानवर कर्जाचे मोठे ओझे निर्माण झाले असून चीनकडून घेतलेले कर्ज परतफेडीअभावी आर्थिक संकटात भर पडली आहे.
• महत्त्वाची टीका:
• CPEC प्रकल्पांमध्ये पारदर्शकतेचा अभाव.
• स्थानिक उद्योगांवर परिणाम व बेरोजगारीमध्ये वाढ.
• बलुचिस्तानसारख्या भागात "चिनी वसाहतवाद" या संकल्पनेविरुद्ध रोष.

---

2. CPEC चा अफगाणिस्तानपर्यंत विस्तार: धोरण आणि प्राथमिक करार

• प्रस्तावना: पाकिस्तानने 2021 व 2023 मध्ये चीनकडे आग्रह केला की CPEC चा विस्तार अफगाणिस्तानपर्यंत—विशेषतः पेशावर ते काबूल मार्गे केला जावा.
• घोषित उद्दिष्टे:
• अफगाणिस्तानसाठी व्यापारी मार्ग व रोजगार.
• पाकिस्तानसाठी रणनीतिक खोलाई.
• चीनसाठी दुर्मिळ खनिज संपत्तीपर्यंत प्रवेश.
• पूर्वी झालेले प्राथमिक करार:
• चीन-तालिबान यांच्यात 2023 मध्ये करार झाले की खनिज उत्खननात चिनी कंपन्या गुंतवणूक करतील.
• CPEC विस्ताराबाबत चर्चा झाली, पण कोणताही औपचारिक त्रिपक्षीय व्यवहार अजून झालेला नाही.
• धोके:
• तालिबान सरकारची आंतरराष्ट्रीय मान्यता नाही.
• अफगाणिस्तानमध्ये राज्यघटनात्मक सुसंवादाचा अभाव व स्थानिक समांतर सत्ता.

---

3. CPEC च्या विस्ताराचे सुरक्षा धोके व आर्थिक व्यवहार्यता

● सुरक्षा धोके:

• IS-K (Islamic State – Khorasan) सारख्या अतिरेकी गटांकडून चीनविरोधी हल्ले.
• तालिबानच्या विविध गटांमध्ये मतभेद; कोणीच सुरक्षिततेची ठोस हमी देऊ शकत नाही.
• 2022 आणि 2023 मध्ये चिनी अभियंत्यांवर हल्ले झाले आहेत, विशेषतः बलुचिस्तान आणि पेशावरमध्ये.
• "One Belt, One Bomb" अशी उपहासात्मक टीका सुरक्षेच्या संदर्भात वाढत आहे.

● आर्थिक व्यवहार्यता:

• अफगाणिस्तानमधील रस्ते व रेल्वे पायाभूत सुविधा अत्यंत कमकुवत.
• भ्रष्टाचार आणि दुर्बल राज्ययंत्रणा.
• गुंतवणूकदारांसाठी विश्वसनीयता नाही; विमा कंपन्या देखील रक्षणाची हमी देण्यास अनिच्छुक.

---

4. चीनच्या आव्हानांची इतर जागतिक शक्तींशी तुलना

घटक	सोव्हिएत युनियन (1979)	अमेरिका (2001–2021)	चीन (2023– पुढे)
प्रवेश कारणे	साम्यवादी सरकारचे समर्थन	दहशतवादविरोधी युद्ध	खनिज, व्यापार आणि सुरक्षा
पद्धती	लष्करी बळ	लष्करी, राज्य उभारणी	आर्थिक, राजनैतिक
अडथळे	स्थानिक विद्रोह, भूगोल	भ्रष्टाचार, तालिबान	अस्थिरता, IS-K, स्थानिक विरोध
माघारी / नुकसान	सैनिकी पराभव, मानसिक आघात	$2 ट्रिलियनचा खर्च, निष्फळ राजकीय प्रयोग	भविष्यातील संभाव्य गुंतवणूक अपयश आणि सुरक्षा नुकसान

---

5. युक्तिवाद – चीनसाठी CPEC विस्तार का धोकादायक ठरू शकतो?

• राजकीय स्थैर्याचा अभाव: तालिबान सरकारमध्ये एकसंधता नाही. अफगाणिस्तानची राज्यघटना, प्रशासन, आणि समाजव्यवस्था अजूनही ढासळलेल्या स्थितीत आहे.
• सुरक्षा धोके: IS-K, बलुचिस्थानी बंडखोर, तालिबानमधील विरोधी गट — हे सगळे चीनच्या प्रकल्पांसाठी गंभीर धोके निर्माण करतात.
• आर्थिक परतावा अनिश्चित: अफगाणिस्तानमध्ये ग्राहक क्षमता कमी, स्थानिक उद्योजकता अपूर्ण, पायाभूत सुविधा अर्धवट.
• भूतकाळाचा अनुभव: सोव्हिएत युनियन व अमेरिका यांच्यासारखेच चीनही अफगाणिस्तानच्या अस्थिरतेत अडकू शकतो.

निष्कर्ष:
CPEC चा अफगाणिस्तानातील विस्तार चीनसाठी अधिक धोरणात्मक जोखीम घेऊन येतो. आर्थिक परतावा अनिश्चित असताना, सुरक्षा खर्च प्रचंड वाढण्याची शक्यता आहे. अशा परिस्थितीत, चीनने सावध धोरण स्वीकारून स्थानिक राजकीय समजुतीशिवाय पुढे जाणे टाळावे, अन्यथा तोच इतिहास चीनसाठीही पुनरावृत्त होईल—या वेळी "रणनीतिक फायदा" नव्हे, तर "रणनीतिक ओढाताण" ही अंतिम देणगी ठरू शक