3) Operation Rising lion या युद्धात इस्रायल आणि इराण कडून कोणकोणती हवाई शस्त्रे वापरली गेली आहेत ?

 

 युद्धात इस्रायलने अत्याधुनिक फाइटर जेट्स, ड्रोन आणि गाइडेड मिसाईल्सचा वापर केला आहे. इराण देखील त्याच्या हवाई क्षमतांचा वापर करतो, जसे की शस्त्रास्त्र प्रणाली आणि लांब पल्ल्याचे मिसाईल्स. दोन्ही बाजूंच्या सैन्याच्या क्षमतांमध्ये चांगला तफावत आहे, विशेषतः इस्रायलच्या तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत. या सगळ्या प्रश्नाचे विश्लेषण करा 

ऑपरेशन रायझिंग लायन' या युद्धात इस्रायल आणि इराण या दोन्ही देशांकडून वापरल्या गेलेल्या हवाई शस्त्रास्त्रांचे विश्लेषण खालीलप्रमाणे आहे:

इस्रायलने वापरलेली हवाई शस्त्रे आणि क्षमता:

इस्रायलची हवाई ताकद मध्यपूर्वेतील सर्वात प्रगत मानली जाते आणि 'ऑपरेशन रायझिंग लायन' मध्ये या क्षमतेचा पूर्ण वापर करण्यात आला.

• अत्याधुनिक फायटर जेट्स (Advanced Fighter Jets):
• F-35I 'Adir' स्टील्थ फायटर जेट्स: इस्रायल F-35 विमानांचा वापर करणारा पहिला देश आहे. ही विमाने 'स्टील्थ' तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहेत, ज्यामुळे ती शत्रूच्या रडारपासून लपून राहू शकतात. याचा उपयोग इराणच्या हवाई संरक्षण प्रणाली भेदण्यासाठी आणि खोलवर हल्ला करण्यासाठी झाला. 'ऑपरेशन रायझिंग लायन' मध्ये F-35s ने एअर डिफेन्स रडार शोधण्याचे आणि निष्क्रिय करण्याचे काम केले.
• F-15 आणि F-16 फायटर जेट्स: ही विमाने इस्रायली हवाई दलाचा कणा आहेत. ती लांब पल्ल्याच्या हल्ल्यांसाठी, बॉम्बिंग मिशनसाठी आणि हवाई वर्चस्व राखण्यासाठी वापरली जातात. या विमानांनी 'JDAM' (Joint Direct Attack Munition) सारख्या अचूक मार्गदर्शित बॉम्ब (Precision-guided bombs) आणि क्रूझ मिसाईलचा वापर केला, ज्यामुळे निश्चित लक्ष्यांवर अचूक मारा करणे शक्य झाले.
• ड्रोन (Drones):
• इस्रायलने ऑपरेशनमध्ये विविध प्रकारच्या ड्रोन्सचा वापर केला. यात पाळत ठेवणारे (Surveillance) आणि सशस्त्र (Armed) ड्रोन दोन्ही समाविष्ट होते. काही अहवालानुसार, इस्रायलच्या गुप्तचर संस्था 'मोसाद' ने इराणमध्ये ड्रोन गुप्तपणे पोहोचवले होते आणि त्यांचा वापर इराणच्या हवाई संरक्षण प्रणाली आणि क्षेपणास्त्र प्रणालींवर हल्ला करण्यासाठी केला. 'लोईटरिंग म्युनिशन्स' (Loitering Munitions) किंवा 'कामिकेझ ड्रोन' (Kamikaze Drones) चाही वापर केला गेला असावा, जे लक्ष्यावर आदळण्यापूर्वी हवेत घिरट्या घालू शकतात.
• आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) चा वापर: इस्रायलने आपल्या गुप्तचर माहितीचे विश्लेषण करण्यासाठी आणि लक्ष्यांची निवड करण्यासाठी अत्याधुनिक AI तंत्रज्ञानाचा वापर केला. यामुळे मोठ्या प्रमाणात डेटा जलद गतीने तपासणे आणि अचूक लक्ष्य निवडणे शक्य झाले.
• गाईडेड मिसाईल (Guided Missiles) आणि अचूक बॉम्ब:
• MPR 500 पेनिट्रेशन बॉम्ब: हा 500-पौंड वजनाचा बॉम्ब विशेषतः कठीण आणि बळकट (hardened) लक्ष्यांना, जसे की भूगर्भातील अणु सुविधांना भेदण्यासाठी डिझाइन केलेला आहे.
• क्रूझ मिसाईल (Cruise Missiles): 'पॉपआय' (Popeye) सारख्या क्रूझ मिसाईलचा वापर लांबून अचूक हल्ल्यांसाठी करण्यात आला.
• एअर-टू-एअर रिफ्युएलिंग (Air-to-Air Refueling): अमेरिकेच्या मदतीने मिळालेल्या या क्षमतेमुळे इस्रायली विमाने इराणच्या खोलवर हल्ला करू शकतात.

इराणने वापरलेली हवाई शस्त्रे आणि क्षमता:

इराणची हवाई क्षमता इस्रायलच्या तुलनेत कमी प्रगत आहे, परंतु त्यांच्याकडे मोठ्या प्रमाणात क्षेपणास्त्रांचा साठा आणि ड्रोन्स आहेत.

• शस्त्रास्त्र प्रणाली (Weapon Systems):
• पारंपरिक फायटर जेट्स: इराणकडे रशियन आणि 1979 च्या क्रांतीपूर्वीच्या अमेरिकन बनावटीची जुनी फायटर जेट्स आहेत. त्यांची संख्या मोठी असली तरी ती तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत इस्रायली विमानांपेक्षा खूप मागे आहेत.
• लांब पल्ल्याचे मिसाईल्स (Long-Range Missiles): इराणचा मुख्य भर त्याच्या बॅलिस्टिक मिसाईल (Ballistic Missiles) कार्यक्रमावर आहे. त्यांच्याकडे विविध पल्ल्यांची क्षेपणास्त्रे आहेत, जी इस्रायलपर्यंत पोहोचू शकतात.
• शहाब (Shahab) मालिका: यातील शहाब-3 हे 2000 किमी पेक्षा जास्त पल्ल्याचे मिसाईल आहे.
• सेज्जील (Sejjil): हे ठोस इंधनावर आधारित 2000 किमी पल्ल्याचे मिसाईल आहे.
• खोर्रमशहर (Khorramshahr): हे एकापेक्षा जास्त वॉरहेड वाहून नेण्याची क्षमता असलेले मिसाईल आहे.
• फतह-1 आणि फतह-2 (Fattah-1 and Fattah-2): इराणने हायपरसोनिक मिसाईल असल्याचा दावा केला आहे, पण त्यांची खरी क्षमता आणि चापल्य (maneuverability) यावर तज्ञांमध्ये वाद आहे.
• ड्रोन (Drones):
• शहेद-136 (Shahed-136): इराणकडे मोठ्या संख्येने 'कामिकेझ ड्रोन' (Kamikaze Drones) आहेत, ज्यांचा वापर ते इस्रायलवर हल्ला करण्यासाठी करतात. हे ड्रोन कमी किमतीचे आणि मोठ्या प्रमाणावर उत्पादित केले जातात.
• हवाई संरक्षण प्रणाली (Air Defense Systems): इराणकडे रशियन S-300 सारख्या काही प्रगत हवाई संरक्षण प्रणाली आहेत, परंतु इस्रायलच्या स्टील्थ विमानांना आणि अचूक हल्ल्यांना रोखण्यासाठी त्या अजूनही अपुऱ्या पडतात.

दोन्ही बाजूंच्या सैन्याच्या क्षमतांमध्ये तफावत:

तुमच्या म्हणण्यानुसार, दोन्ही बाजूंच्या सैन्याच्या क्षमतांमध्ये मोठी तफावत आहे, विशेषतः इस्रायलच्या तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत. याचे मुख्य कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• तंत्रज्ञानातील प्रगती: इस्रायलने अमेरिकेच्या मदतीने आणि स्वतःच्या संशोधन व विकासामुळे हवाई तंत्रज्ञानात खूप प्रगती केली आहे. F-35 सारखी स्टील्थ विमाने, प्रगत गुप्तचर प्रणाली, अचूक मार्गदर्शित बॉम्ब आणि मिसाईल तंत्रज्ञान याबाबतीत इस्रायल इराणच्या खूप पुढे आहे.
• इस्रायलची हवाई संरक्षण प्रणाली, जसे की 'आयर्न डोम' (Iron Dome), 'डेव्हिड्स स्लिंग' (David's Sling) आणि 'अॅरो' (Arrow) सिस्टिम, इराणच्या मिसाईल आणि ड्रोन हल्ल्यांना रोखण्यात खूप प्रभावी ठरल्या आहेत.
• आंतरराष्ट्रीय निर्बंधांचा परिणाम: इराणवर अनेक वर्षांपासून आंतरराष्ट्रीय निर्बंध लादले गेले आहेत, ज्यामुळे त्यांना आधुनिक लष्करी तंत्रज्ञान मिळवणे कठीण झाले आहे. यामुळे त्यांचे हवाई दल जुन्या आणि कमी प्रभावी उपकरणांवर अवलंबून आहे.
• संख्या विरुद्ध गुणवत्ता: इराणकडे सैन्यांची संख्या आणि क्षेपणास्त्रांचा मोठा साठा असला तरी, इस्रायलकडे उच्च दर्जाचे आणि तंत्रज्ञानदृष्ट्या प्रगत शस्त्रे आहेत. इस्रायलची हवाई दलाची गुणवत्ता, प्रशिक्षण आणि ऑपरेशनल क्षमता इराणपेक्षा खूप जास्त आहे.
• गुप्तचर क्षमता: इस्रायलची गुप्तचर संस्था 'मोसाद' ची इराणमध्ये खोलवर पोहोच आणि AI चा वापर करून माहिती गोळा करण्याची क्षमता, हे इराणच्या लष्करी आणि आण्विक कार्यक्रमावर अचूक हल्ले करण्याची इस्रायलची क्षमता दर्शवते.

थोडक्यात, 'ऑपरेशन रायझिंग लायन' हे इस्रायलच्या हवाई वर्चस्वाचे आणि प्रगत तंत्रज्ञानाचे प्रदर्शन आहे, ज्याचा उद्देश इराणच्या आण्विक आणि लष्करी क्षमतांना लक्ष्य करणे आहे. इराणकडे मोठ्या प्रमाणात क्षेपणास्त्रे आणि ड्रोन असले तरी, इस्रायलच्या तुलनेत त्यांची हवाई क्षमता आणि तंत्रज्ञान अजूनही खूप कमी आहे, ज्यामुळे हा संघर्ष इस्रायलच्या बाजूने झुकलेला दिसतो.