एक ७३ वर्षीय पंजाबी आजी, जी तीन दशकांहून
अधिक काळ अमेरिका मध्ये राहते, तिला अमेरिकाच्या इमिग्रेशन आणि कस्टम्स इन्फोर्समेंटने
बेकायदेशीर राहण्यासाठी अटक केली आहे.
अमेरिकेत डोनाल्ड ट्रम्प यांचे समर्थक
आणि विरोधक यांच्यामध्ये जणू एक प्रकारचे गृहयुद्ध सुरू झाले आहे. त्यामुळे अमेरिका
अत्यंत असुरक्षित बनली आहे. याच पार्श्वभूमीवर अमेरिकेतील भारतीयांविरुद्धही हिंसाचार
वाढत असल्याचे दिसून येते, आणि त्याचे ताजे उदाहरण म्हणजे एका भारतीयावर झालेला भीषण
हल्ला.
अमेरिकेचे स्थलांतर धोरण डोनाल्ड ट्रम्प
यांच्या अध्यक्षपदाच्या कार्यकाळात, लक्षणीयरीत्या कठोर झाले आहे. यामुळे केवळ बेकायदेशीर
स्थलांतरितांवरच नव्हे, तर कायदेशीर व्हिसा धारक आणि उच्च-कुशल कामगारांवरही गंभीर
परिणाम झाला आहे. उपस्थित चिंतांमध्ये बेकायदेशीर
भारतीयांवर कठोर कारवाई, एच-1बी व्हिसाच्या संख्येत कथित घट आणि भारतीय विद्यार्थ्यांच्या
प्रवेशातील घट यांचा समावेश आहे.
या बदलांमुळे केवळ अनधिकृत स्थलांतरितांवरच
नव्हे, तर कायदेशीर स्थलांतर प्रक्रियांवरही परिणाम झाला. या धोरणांनी विद्यार्थ्यांपासून
ते पदवीधरांपर्यंत आणि कुटुंबांपर्यंत सर्वांना प्रभावित केले.
H-1B व्हिसा आणि उच्च-कुशल कामगारांवरील
परिणाम
ट्रम्प प्रशासनाच्या पहिल्या कार्यकाळात
"बाय अमेरिकन, हायर अमेरिकन" (Buy American, Hire American) यासारख्या कार्यकारी
आदेशांनी एच-1बी (H-1B) व्हिसा कार्यक्रमात मोठ्या प्रमाणात कठोरता आणली. या धोरणात्मक
बदलांमुळे "स्पेशालिटी ऑक्युपेशन" (specialty occupation) ची व्याख्या अधिक
कठोर झाली, ज्यामुळे अनेक तांत्रिक पदांसाठी व्हिसा मिळवणे कठीण झाले.
भविष्यात, एच-1बी कार्यक्रमामध्ये आणखी
मोठे बदल अपेक्षित आहेत. प्रस्तावित नियमांनुसार, व्हिसा वाटपासाठी वेतन-आधारित निवड
(wage-based selection) पद्धत लागू केली जाऊ शकते, ज्यामुळे उच्च पगाराच्या अर्जदारांना
लॉटरीमध्ये अधिक संधी मिळेल. तसेच, थर्ड-पार्टी प्लेसमेंट (third-party placement)
नियमांमध्ये अधिक कठोरता आणली जाईल. यामुळे, ज्या कंपन्या आयटी कन्सल्टिंग सेवा देतात,
त्यांना मोठा फटका बसू शकतो. याचा भारतीयांवर, विशेषतः नवीन पदवीधर आणि कन्सल्टिंग
क्षेत्रातील कामगारांवर, जास्त आणि दीर्घकाळ चालणारा नकारात्मक परिणाम होईल.
प्रस्तावित नियमांनुसार, एफ-1 व्हिसासाठी "स्थितीचा
कालावधी" (duration of status) रद्द करून चार वर्षांची निश्चित मर्यादा लागू केली
जाईल. यामुळे अनेक विद्यार्थ्यांच्या पदवी किंवा पीएचडी कार्यक्रमांवर थेट परिणाम होईल,
कारण अमेरिकेमध्ये पदवी अभ्यासक्रम पूर्ण करायला सरासरी ४.३ वर्षे लागतात, तर पीएचडीसाठी
५.७ वर्षे. या नवीन नियमांमुळे विद्यार्थ्यांना चार वर्षांनंतर आपल्या व्हिसाच्या मुदतीत
वाढ (extension) करून घेण्यासाठी पुन्हा अर्ज करावा लागेल.
याशिवाय, ऑप्शनल प्रॅक्टिकल ट्रेनिंग
(Optional Practical Training - OPT) आणि स्टेम विषयातील OPT (STEM OPT) साठी व्हिसा
वाढवण्याची मागणी करावी लागेल, ज्यामुळे अतिरिक्त खर्च आणि विलंब होईल. हे धोरण भारतीय
विद्यार्थ्यांवर जास्त परिणाम करेल, कारण ते शिक्षणानंतर नोकरी मिळवण्यासाठी OPT आणि
H-1B व्हिसावर मोठ्या प्रमाणात अवलंबून असतात. याउलट, चिनी विद्यार्थी अनेकदा शिक्षणानंतर
मायदेशी परत जातात किंवा पूर्णपणे-निधी मिळणाऱ्या (fully-funded) पीएच.डी. कार्यक्रमांमध्ये
प्रवेश घेतात, ज्यांना OPT ची कमी गरज असते.
अंमलबजावणीतील वाढ आणि बेकायदेशीर स्थलांतर
ट्रम्प प्रशासनाने धोरणात्मक प्राधान्यक्रम
बदलले आहेत, ज्यात सर्व बेकायदेशीर स्थलांतरितांना पकडण्याचे लक्ष्य आहे. याशिवाय,
युएससीआयएस (USCIS) आता स्वतःचा सशस्त्र अंमलबजावणी विभाग तयार करत आहे, जो फसवणुकीची
चौकशी आणि अटक करेल. तसेच, स्थानिक पोलिसांना स्थलांतरितांना अटक केल्यास रोख बक्षिसे
(cash bonuses) देण्याची योजना आहे, ज्यामुळे स्थानिक कायदा अंमलबजावणीचे स्थलांतरणाच्या
कामात "फेडरलायझेशन" (federalization) होईल.
पीव रिसर्च सेंटरच्या मते, अमेरिकेत सुमारे
७,२५,००० भारतीय बेकायदेशीरपणे राहत आहेत, ज्यामुळे ते मेक्सिको आणि एल साल्वाडोर नंतर
तिसरा सर्वात मोठा गट ठरतात. आश्चर्यकारकपणे, २०२० ते २०२३ या काळात बेकायदेशीररित्या
सीमा ओलांडणाऱ्या भारतीयांची संख्या ४,२००% ने वाढली आहे. "डंकी"
(Donkey flight/Dunki) हा धोकादायक आणि बेकायदेशीर स्थलांतर मार्ग पंजाब आणि गुजरातमध्ये
लोकप्रिय झाला आहे, जिथे एजंट लोकांना फसवून पैशांच्या बदल्यात धोकादायक मार्गांनी
अमेरिकेत पाठवतात.
कठोर धोरणे आणि वाढीव अंमलबजावणी असूनही
बेकायदेशीर स्थलांतराचे प्रमाण वाढले आहे. याचे एक कारण म्हणजे कायदेशीर व्हिसा पर्यायांची
कमतरता आणि दशकांपेक्षा जास्त असलेल्या ग्रीन कार्ड बॅकलॉगमुळे निर्माण झालेली निराशा.
जोपर्यंत कायदेशीर स्थलांतराचे मार्ग अडकलेले आणि अवघड असतील, तोपर्यंत लोक धोकादायक
मार्गांनी स्थलांतर करण्याचा प्रयत्न करत राहतील. बेकायदेशीर स्थलांतराच्या वाढीमुळे
अमेरिकेतील भारतीयांविरुद्धचे वातावरण आणखी नकारात्मक आहे.
अमेरिकेतील भारतीयांसाठी सल्ला आणि कृती
अमेरिकेत असलेल्या भारतीयांना वाढत्या
कायदेशीर आणि अंमलबजावणीच्या कठोरतेचा सामना करण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण पावले उचलणे
आवश्यक आहे.
स्थलांतर कायद्यातील बदलांमुळे अनिश्चितता
वाढली आहे. कोणतीही चूक टाळण्यासाठी तज्ञ स्थलांतरण वकिलांचा सल्ला घेणे अत्यंत महत्त्वाचे
आहे. १८ वर्षांवरील सर्व स्थलांतरितांनी नोंदणीचे पुरावे (I-94) आणि व्हिसाची प्रत
नेहमी सोबत बाळगणे आवश्यक आहे, अन्यथा $५,००० पर्यंत दंड होऊ शकतो.
घराचा पत्ता बदलल्यास १० दिवसांच्या आत
USCIS ला कळवणे अनिवार्य आहे, अन्यथा दंडात्मक कारवाई होऊ शकते. तसेच, नोकरी बदलताना
किंवा व्हिसा वाढवताना पुन्हा अर्ज करणे आवश्यक आहे. एच-1बी व्हिसा स्थिती रोजगार आणि
पदावर आधारित असते, त्यामुळे कोणतेही मोठे बदल झाल्यास नवीन अर्ज करावा लागतो.
दैनिक जीवनात आणि कामाच्या ठिकाणी घ्यावयाची
काळजी
कठोर धोरणे आणि वाढीव अंमलबजावणीमुळे केवळ
बेकायदेशीर स्थलांतरितांनाच नव्हे, तर कायदेशीर व्हिसाधारकांनाही दडपणाखाली राहावे
लागेल. युएससीआयएस आता स्वतःच्या सशस्त्र एजंट्सच्या माध्यमातून फसवणुकीची चौकशी करत
आहे, त्यामुळे अर्ज भरताना आणि मुलाखतींमध्ये अधिक प्रामाणिक असणे आवश्यक आहे. नोकरीच्या
ठिकाणी वाढीव पडताळणीची शक्यता लक्षात घेऊन, आवश्यक कागदपत्रे आणि जॉब डिस्क्रिप्शन
(job descriptions) नेहमी अद्ययावत ठेवणे आवश्यक आहे. या वातावरणात, कायदेशीर व्हिसाधारकही
अनपेक्षित तपासणी आणि कठोर प्रश्नांना सामोरे जाऊ शकतात. म्हणून, कायद्याचे कठोर पालन
करणे, सर्व कागदपत्रे जवळ बाळगणे आणि कायदेशीर सल्ल्यासाठी तयार राहणे हे अमेरिकेतील
प्रत्येक भारतीयासाठी महत्त्वाचे आहे.
भारतात असलेल्या इच्छुकांसाठी मार्गदर्शन-
अमेरिका अजूनही उच्च शिक्षणासाठी आणि करिअरसाठी
एक प्रमुख केंद्र आहे, पण तेथील स्थलांतर व्यवस्था अत्यंत गुंतागुंतीची आणि अंदाजे
नसलेली आहे. विशेषतः, एच-1बी धारकांसाठी ग्रीन कार्ड बॅकलॉग एक मोठी समस्या आहे, जिथे
EB-2 आणि EB-3 श्रेणींसाठी ५४ ते १३४ वर्षांची प्रतीक्षा आहे. इच्छुकांनी या दीर्घ
अनिश्चिततेसाठी मानसिक तयारी ठेवावी.
याव्यतिरिक्त, व्हिसा फसवणुकीच्या धोक्यांपासून
सावध राहा. "डंकी" (Dunki) सारख्या फसव्या आणि धोकादायक मार्गांचा वापर करू
नका. असे प्रयत्न केल्यास अटक, तुरुंगवास आणि निर्वासनामध्ये (deportation) होऊ शकतो.
ट्रम्प प्रशासनाचे स्थलांतर धोरण कठोर
आणि व्यापक आहे, परंतु ते पूर्णपणे "भारतीय-विरोधी" नसून, "स्थलांतर-विरोधी"
आहे, ज्यात भारतीयांवर असमतोल परिणाम होत आहे.
खरे म्हणजे, स्थलांतरितांविरुद्ध अमेरिका,
युरोप, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडमध्ये राग आहे. कॅनडामध्ये खालीस्थानींचा प्रभाव कमी
होण्याची लक्षणे दिसत नाहीत. इंग्लंडमध्ये भारतीयांना कट्टरवादी पाकिस्तानी मुस्लिमांकडून
अनेक प्रकारे त्रास दिला जातो. आयर्लंडमध्येही भारतीयांविरुद्ध अनेक निदर्शने झाली
होती, आणि ऑस्ट्रेलियामध्ये अनेक विद्यार्थ्यांची मारहाण झाली आहे. यामुळे, बहुतेक
देशांमध्ये स्थलांतरितांविरुद्ध, ज्यामध्ये भारतीयही सामील आहेत, विविध चळवळी सुरू
आहेत, आणि त्यामुळे तिथे असलेल्या भारतीयांची सुरक्षा धोक्यात आलेली आहे.
अर्थात, अमेरिका किंवा युरोपमध्ये सर्वत्र
असे होत आहे असे नाही. अनेक भाग सुरक्षितही आहेत, परंतु नेमके कुठले भाग सुरक्षित आहेत
याबाबत संशोधन करणे आवश्यक आहे.
मला असे वाटते की भारतीयांसाठी सर्वात
सुरक्षित स्थान म्हणजे आपला स्वतःचा देश—भारत. भारत आज जगाची चौथ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था
आहे, आणि पुढच्या काही महिन्यात आपण तिसऱ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था बनणार आहोत. त्यामुळे
भारतीयांनी भारतातच राहून काम केले, तर त्यांना अधिक सुरक्षितता मिळेल आणि आपल्या आई-वडिलांची
व इतर नातेवाईकांची म्हातारपणात काळजी घेता येईल. याशिवाय, तुम्ही
भारताला महान बनवण्यासाठी तुमचा थोडा वाटा/ योगदान देऊ शकता