Total Pageviews

Wednesday, 31 May 2023

बांगलादेशी भारत मे आकर किस प्रकार से आधार कार्ड और सरकारी डॉक्युमेंट्स बनाते है आम आदमीने सुरक्षा दलो के कान और EYES बनने की जरूरत है

https://youtube.com/shorts/xNI0ZCTbvYU?feature=share 

ड्रॅगन हवाई हल्ल्याच्या तयारीत ? ,,चिनी हवाई दलाची भारतावरती हल्ला करण...

भारताविरोधात नेहमीच विष ओकणारा चीन गोड बोलून काटा काढण्याच्या तयारीत असल्याचे सध्याच्या स्थितीवरून तरी दिसून येत आहे. चीननं गुपचूप केलेली खेळी बघून तर जणू युद्धाच्या तयारीत असल्याचे दिसते. गोड बोलून बेसावध ठेवायचं आणि दुसरीकडे मोठ्या प्रमाणात प्रत्यक्ष ताबा रेषेजवळ म्हणजेच LAC जवळ मोठ्या प्रमाणात बांधकाम सुरू ठेवण्याचे काम सुरू आहे. सॅटेलाइटने टिपलेल्या फोटोंमधून चिनी ड्रॅगनच्या नापाक कृत्यांचा पर्दाफाश झाला आहे. चीनकडून भारताला लागून असलेल्या सीमांवर (LAC) तिन्ही बाजूंनी धावपट्ट्या, इमारती, फायटर जेट्ससाठीचे शेल्टर आदी बांधकाम केले जात असल्याचे उघड झाले आहे. याचाच अर्थ चीनकडून भारताविरोधात मोठं कुभांड रचलं जात आहे. चीननं सुरू केलेलं हे बांधकाम भविष्यात भारतासाठी मोठं आव्हान असल्याचे मानलं जात आहे.
२०२० मध्ये गलवान खोऱ्यात चीनने ताबा मिळवण्याचा प्रयत्न केला. पण भारतीय जवानांनी चिनी सैन्याचा हा प्रयत्न हाणून पाडला. त्यानंतर पुन्हा चिनी सैन्याने तवांगमध्ये घुसण्याचा प्रयत्न केला. त्याचा सुगावा आधीच भारताला लागला आणि पुन्हा चीन तोंडावर आपटला. भारतीय जवानांनी भीमपराक्रम करत चिनी सैन्यांना हाकलून लावलं. मात्र, आता सॅटेलाइटच्या माध्यमातून समोर आलेल्या छायाचित्रांमुळे भारतानं अधिक सतर्क राहायला हवं, असे जाणकारांकडून सांगण्यात येत आहे. हिंदुस्तान टाइम्सच्या एका रिपोर्टनुसार, चीनकडून तिबेटच्या ल्हासा, लडाखच्या जवळील होटान आणि हिमाचल प्रदेशाजवळील न्गारी गुनसा येथे वेगाने बांधकामे सुरू असल्याचे उघड झाले आहे.
चीन हवाई हल्ल्याच्या तयारीत ?
चीनने सुरू केलेली तयारी बघता, तो हवाई हल्ले करण्याच्या तयारीत असल्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे. प्रत्यक्ष ताबा रेषेजवळ रनवे, शेल्टर, इमारतींचे बांधकाम सुरू आहे. रनवेजवळ वेगवेगळ्या प्रकारचे बांधकाम करण्यात येत असल्याचे सॅटेलाइटने टिपलेल्या छायाचित्रांमध्ये दिसत आहे. पूल आणि रस्ते तयार केले जात आहेत. चीनचा हा मोठा कट असून, तिन्ही बाजूंनी घेरण्याचा प्रयत्न सुरू असल्याचे स्पष्ट दिसत आहे. चीनकडून तयारी सुरू असल्याचे उघड झाले असले तरी, भारतानं सतर्क राहायला हवं, असे जाणकार सांगत आहेत.

युनायटेड नेशन्सच्या आणि जागतिक संस्था विकत घेऊन चीनचा जगावरती दादागिरी क...

साम दंड भेदचा वापर करून टेक्नॉलॉजी महाशक्तीकडे वाटचाल
ऑस्ट्रेलियन स्ट्रॅटेजिक पॉलिसी इन्स्टिट्यूटने विविध देशांनी प्रगत तंत्रज्ञानामध्ये केलेल्या प्रगतीवर वर्षभराचा प्रकल्प हाती घेतला. ट्रॅक केलेल्या 44 पैकी 37 तंत्रज्ञानामध्ये चीन आघाडीवर आहे.या क्षेत्रांमध्ये समाविष्ट होते — इलेक्ट्रिक बॅटरी, हायपरसोनिक्स आणि प्रगत रेडिओ-फ्रिक्वेंसी कम्युनिकेशन्स जसे की 5G आणि 6G, इ. चीनने जगातील 48.49 टक्के उच्च-प्रभाव संशोधन पेपर तयार केले. हे हायपरसोनिक्स आणि अशा अनेक विषयांसह प्रगत विमान इंजिनमधील जगातील मोठ्या 10 संशोधन संस्थांपैकी सात ्चीन मध्ये आहेत.
मात्र चीन तिथपर्यंत कठोर परिश्रमाने पोहोचला नाही, तर साम दंड भेद याचा वापर करून चीन तंत्रज्ञानाची महाशक्ती बनत आहे. 2020 मध्ये एफबीआयचे संचालक क्रिस्टोफर रे यांनी खुलासा केला - “आम्ही आता 2,000 हून अधिक चोरी/घुसखोरी तपास आहेत ज्याचा संबध्द चीनी सरकारशी आहे. दर 10 तासांनी एक नविन चीनी चोरी उघड होते. गेल्या काही वर्षांमध्ये चोरीची वाढ ही 1,300 टक्के आहे.
चीनच्या मोठ्या प्रमाणावर बौद्धिक संपदा (IP) चोरीने अनेक राष्ट्रांच्या अर्थव्यवस्थेचे नुकसान केले आहे .चिनी आयपी चोरीमुळे युनायटेड स्टेट्स दरवर्षी $600 अब्ज गमावते.
चीनी कुप्रसिद्ध ‘ग्रेट फायरवॉल
आता चीनने केवळ चोरीच्या तंत्रज्ञानाने चीनी संपत्ती निर्माण केली नाही, त्याचा उपयोग चीनी जनतेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठीही करत आहे. प्रत्येक चिनी नागरिकांवरती लक्ष/ पाळत ठेवली जाते ,ज्यामुळे यांचे लक्ष फक्त कामावरती असेल आणि सरकार विरोधी कारवायांवरती नाही. चिनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या (CCP) वर्चस्वासाठी इंटरनेटवरील माहितीचा मुक्त प्रवाह हा सर्वात मोठा धोका होता. म्हणुन चीन ने सिल्व्हर ओक चोरलेले सॉफ्टवेअर चीनी कुप्रसिद्ध ‘ग्रेट फायरवॉल’ तयार करण्यासाठी वापरले. आपले सायबर योध्दे चिनी फायरवॉल मधून घुसखोरी करून चिनी नागरिकांना सत्य परिस्थिती सांगू शकतात का?
महत्वाच्या नागरिकांची टेहाळणी/पाळत ठेवण्याकरता अभिनव मार्ग
परदेशामध्ये महत्त्वाच्या नागरिकांवरती पाळत ठेवून हेरगिरी करण्याकरता चीनने अभिनव मार्ग शोधले आहेत .त्यापैकी एक म्हणजे चायनीज इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) मॉड्यूल. IoT चा वापर कृषी, उत्पादन, वाहतूक, CCTV, इ. स्मार्ट उपकरणांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. जानेवारी 2023 मध्ये, ब्रिटीश सरकारच्या अधिकार्यांनी एका चायनीज सेल्युलर IoT मॉड्यूलचा शोध लावला, जो वरिष्ठ मंत्री वापरत असलेल्या कारमध्ये ट्रॅकिंग डिव्हाइस म्हणून वापरला जात होता. परदेशामध्ये महत्त्वाच्या नागरिकांवरती हेरगिरी करण्याकरता अशा मॉड्युल्समध्ये जवळपास काय चालले आहे ते ऐकणे, त्यांचे व्हिडिओ काढणे, महत्वाच्या व्यक्तींना ट्रॅक करणे, त्यांच्या हालचालीवर लक्ष ठेवणे अशी माहिती गोळा केली जाते आणि ज्याचे विश्लेषण आर्टिफिशल इंटेलिजन्सच्या मदतीने चीनमध्ये केले जाते. यामुळे मोठा धोका निर्माण होत आहे.
2017 मध्ये फिटनेस ट्रॅकिंग अॅप स्ट्रावामुळे अमेरिकन गुप्तचर संस्थांमध्ये धोक्याची घंटा वाजली, यूएस सैनिकांनी व्यायाम करताना फिटबिट सारख्या फिटनेस ट्रॅकर्सचा वापर करताना त्यांच्या गुप्त यूएस सैन्य तळांचे स्थान चीन ला दिले. रिअल-टाइम डेटा विश्लेषण क्षमता, बॅगेज-स्क्रीनिंग सिस्टम, इलेक्ट्रिक ट्रान्सफॉर्मर, चायनीज स्नूपिंग(टेहाळणी करण्याकरता वापरली जाणारी साधने) लिस्ट फ़ार मोठी आहे.आयात केलेल्या प्रत्येक चिनी इलेक्ट्रॉनिक वस्तूमध्ये कुठल्या ना कुठल्या प्रकारचे मॉड्यूल घातलेले आहे. ज्यामुळे चीनला या डिवाइस मधून माहिती मिळते .ही माहिती चोरी थांबवायची असेल तर एकच उपाय ,कुठलाही चिनी डिवाइस वापरू नये.
साखळीलॉजिस्टिक सिस्टममध्ये एम्बेड केलेले IoT मॉड्यूल्स
चिनी सिसिटीव्ही कॅमेरा हिक व्हिझन कंपनी भारतात सर्व ठिकाणी वापरली जाते. हिक व्हिझन आणि इतर सर्व चीनी कंपन्या चीनच्या राष्ट्रीय सुरक्षा कायद्यांना बांधील आहेत, ज्यासाठी त्यांना चीनी सरकारच्या आदेशांचे पालन करणे आवश्यक आहे. चिनी सरकारने सांगितलेले हेरगिरीचे काम त्यांना करावेच लागते आणि जी माहिती स्वतःच्या बिजनेस मधून गोळा केलेली आहे, ती चिनी सरकारच्या बरोबर शेअर करावी लागते. पुरवठा साखळी आणि लॉजिस्टिक सिस्टममध्ये एम्बेड केलेले IoT मॉड्यूल्स भारतीय संरक्षण उत्पादकांच्या पुरवठा प्रवास कसा होतो हे सांगू शकतात. म्हणजे महत्त्वाचे स्पेअर पार्ट्स कुठल्या कारखान्यांमध्ये तयार होतात, कुठल्या प्रकारच्या गाडीने,रोडने किंवा रेल्वेने त्यांना सैन्याच्या डेपोमध्ये पोहोचवले जाते आणि तिथून पुढे सीमेवरती असलेल्या सैन्याकडे कसे पोहोचवले जाते, अशी कुठल्याही महत्त्वाच्या उपकरणाची साखळीची वाटचाल जर समजली तर त्याचा वापर धात पात करण्याकरता,ती साखळी तोडण्याकरता पाहिजे त्यावेळेस केला जाऊ शकतो.
चीन हिक व्हिझन सारख्या कंपन्यांच्या डेटाचा वापर करून स्पेअर पार्ट्स शस्त्रे प्रणाली वितरीत केली गेली आहेत आणि कोणत्या भारतीय संरक्षण तळावर आहेत याचे चित्र तयार करू शकते. चायनीज गुप्तचर एजन्सीद्वारे अतिसंवेदनशील असलेल्या व्यक्तींना ओळखण्यासाठी, डेटाचा वापर केला जाऊ शकतो.
2018 मध्ये चीनी हॅकर्सनी सरकारी गॅस कंपनी इंडेनच्या वेबसाइटद्वारे आधार डेटाबेसमध्ये घुसखोरी केली. त्यांनी नावे, पत्ते, फोटो, फोन नंबर, ईमेल आयडी, बायोमेट्रिक डेटा (फिंगरप्रिंट आणि आयरिस स्कॅन) आणि शेवटी बँक तपशीलांसह भारतीय नागरिकांचा डेटा चोरला अशी बातमी आली होती. या चोरीमागे चिनी सरकार-समर्थित हॅकर्सचा हात आहे.
मग नेमके काय करावे
मोठ्या संख्येने चिनी हेर नेपाळच्या सीमेवरून भारतामध्ये नापाक कारवाया करण्यासाठी येतात.कुठलीही चिनी नागरिकांना नेपाळ सिमे द्वारे भारतात प्रवेश करण्यापासून थांबवले पाहिजे.
कुठल्याही प्रकारच्या चिनी सामग्रीचा वापर त्यामध्ये मोड्युस एम्बेड करून हेरगिरी करता केला जाऊ शकतो. म्हणूनच कुठल्याही प्रकारची चिनी सामग्री भारतात येऊ देऊ नये .परंतु चीन आपली सामग्री केवळ चीन मधूनच पाठवतो असे नाही. चिनी सामग्री हॉंगकॉंग, सिंगापूर, साऊथ ईस्ट देश , नेपाळ यांच्या मार्गाने सुद्धा भारतामध्ये प्रवेश करत असते. हे पूर्णपणे थांबले तरच देशावरती तंत्रज्ञानाच्या मदतीने होणारी हेरगिरी थांबवण्यामध्ये आपल्याला यश मिळू शकते. आज कुठली चिनी सामग्री आज भारतामध्ये आहे आणि त्यामधून कसे हेरगिरी केले जाते आहे ज्याचे तज्ञांकडून निरीक्षण करून घ्यावे आणि या सध्या भारतामध्ये असलेल्या मॉड्युलस निष्क्रिय बनवले जावे.
भाग दोन चिनी सायबर युद्धाला प्रतिउत्तर कसे द्यायचे

Tuesday, 30 May 2023

साम दंड भेदचा वापर करून आर्थिक महाशक्तीकडे चिनी वाटचाल डावपेचांना कसे प...

चिनी मल्टी डोमेन युद्ध डावपेचांना कसे प्रत्युत्तर द्यायचे

स्वतःला समृद्ध करताना इतर सदस्य राष्ट्रांना फ़सवले 
2001 मध्ये जेव्हा चीन जागतिक व्यापार संघटनेत (WTO) सामील झाला तेव्हा त्याचा GDP $1.34 ट्रिलियन होता.जागतिक व्यापार संघटनेत सामिल झाल्यामुळे अमेरिकेचे अध्यक्ष बिल क्लिंटन यांनी चीन लोकशाहीकडे वाटचाल करेल, अशी आशा व्यक्त केली होती.मात्र झाले याउलट, चीनने डब्ल्यूटीओच्या प्रत्येक नियमाचे उल्लंघन केले, जबरदस्तीने तंत्रज्ञान हस्तांतरण केले, बेकायदेशीर राज्य अनुदान दिले, परदेशी वस्तूंची चीन मध्ये आयात होउ दिली नाही. आणि चीनी फायद्यासाठी पुरवठा साखळी नियंत्रित केली. याचा परिणाम असा झाला की चीनने स्वतःला समृद्ध करताना इतर सदस्य राष्ट्रांना फ़सवले .
पूर्ण युरोप, अमेरिका आणि अशिया खंडातले अनेक देश चीनवर आता पूर्णपणे अवलंबित झालेले आहे आणि त्या त्या देशातील मॅन्युफॅक्चरिंग इंडस्ट्रीचा अंत झाला आहे.
बहुतेक प्रगत देशातील कॉर्पोरेटनी आपले कारखाने चीनमध्ये नेऊन युरोप आणि अमेरिकेच्या पायावरती कुऱ्हाड मारली होती.आता हा धोका लक्षात आल्यानंतर आता अनेक कारखाने,चीनच्या बाहेर आपल्या स्वतःच्या देशात किंवा भारत किंवा एशियातील देशात परत येण्याचा प्रयत्न करत आहे. यामध्ये यश मिळणे इतके सोपे नाही.कारण ते चिनी आर्थिक चक्रव्ह्युव्हामध्ये पूर्णपणे अडकलेले आहे.
आज 18.32 ट्रिलियन डॉलर जीडीपीवर चीन जागतिक स्थरावर नंबर दोन ची आर्थिक शक्ती आहे. ग्लोबल फायर पॉवरनुसार, चीनकडे 3.14 दशलक्ष लष्करी कर्मचारी (सक्रिय 2 दशलक्ष), 4950 रनगाडे, 730 नौदलाची लढाउ जहाजे (2 विमानवाहू जहाजे आणि 76 पाणबुड्यांसह), आणि 3166 विमाने (1199 लढाऊ) आहेत. युनायटेड स्टेट्स आणि रशियाच्या मागे जागतिक लष्करी शक्तींमध्ये ते तिसऱ्या क्रमांकावर आहेत.

साम दंड भेदचा वापर करून टेक्नॉलॉजी महाशक्तीकडे वाटचाल
ऑस्ट्रेलियन स्ट्रॅटेजिक पॉलिसी इन्स्टिट्यूटने विविध देशांनी प्रगत तंत्रज्ञानामध्ये केलेल्या प्रगतीवर वर्षभराचा प्रकल्प हाती घेतला. ट्रॅक केलेल्या 44 पैकी 37 तंत्रज्ञानामध्ये चीन आघाडीवर आहे.या  क्षेत्रांमध्ये समाविष्ट होते — इलेक्ट्रिक बॅटरी, हायपरसोनिक्स आणि प्रगत रेडिओ-फ्रिक्वेंसी कम्युनिकेशन्स जसे की 5G आणि 6G, इ. चीनने जगातील 48.49 टक्के उच्च-प्रभाव संशोधन पेपर तयार केले. हे हायपरसोनिक्स आणि अशा अनेक विषयांसह प्रगत विमान इंजिनमधील जगातील मोठ्या 10 संशोधन संस्थांपैकी सात ्चीन मध्ये आहेत.
मात्र चीन तिथपर्यंत कठोर परिश्रमाने पोहोचला नाही, तर साम दंड भेद याचा वापर करून चीन तंत्रज्ञानाची महाशक्ती बनत आहे. 2020 मध्ये एफबीआयचे संचालक क्रिस्टोफर रे यांनी खुलासा केला - “आम्ही आता 2,000 हून अधिक चोरी/घुसखोरी तपास  आहेत ज्याचा संबध्द चीनी सरकारशी आहे. दर 10 तासांनी एक नविन चीनी चोरी उघड होते. गेल्या काही वर्षांमध्ये चोरीची वाढ ही 1,300 टक्के आहे.
चीनच्या मोठ्या प्रमाणावर बौद्धिक संपदा (IP) चोरीने अनेक राष्ट्रांच्या अर्थव्यवस्थेचे नुकसान केले आहे .चिनी आयपी चोरीमुळे युनायटेड स्टेट्स दरवर्षी $600 अब्ज गमावते.
चीनी कुप्रसिद्ध ‘ग्रेट फायरवॉल

आता चीनने केवळ चोरीच्या तंत्रज्ञानाने चीनी संपत्ती निर्माण केली नाही, त्याचा उपयोग चीनी जनतेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठीही करत आहे. प्रत्येक चिनी नागरिकांवरती लक्ष/ पाळत ठेवली जाते ,ज्यामुळे यांचे लक्ष फक्त कामावरती असेल आणि सरकार विरोधी कारवायांवरती नाही. चिनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या (CCP) वर्चस्वासाठी इंटरनेटवरील माहितीचा मुक्त प्रवाह हा सर्वात मोठा धोका होता. म्हणुन चीन ने सिल्व्हर ओक चोरलेले सॉफ्टवेअर चीनी कुप्रसिद्ध ‘ग्रेट फायरवॉल’ तयार करण्यासाठी वापरले. आपले सायबर योध्दे चिनी फायरवॉल मधून घुसखोरी करून चिनी नागरिकांना सत्य परिस्थिती सांगू शकतात का?

Monday, 29 May 2023

जम्मू-काश्मीरमधील रेल्वे जाळ्याचा विकास पर्यटन विकास सामरिक दृष्ट्या अत...

जम्मू-काश्मीरमधील रेल्वे जाळ्याचा नेत्रदीपक विकास

जम्मू कश्मीर राज्याची भौगोलिक परिस्थिती

लडाखला एक वेगळा केंद्रशासित प्रदेश बनवल्यानंतर, सध्याच्या जम्मू कश्मीरला दोन मोठ्या भागांमध्ये वाटता येईल. पहिले जम्मू-उधमपूर चा भाग. हा भाग कश्मीर खोऱ्यापासून पिर पंजाल या पर्वत रांगांमुळे वेगळा होतो. पीर पंजाल पर्वताच्या उत्तरेला कश्मीर खोरे(Valley  of Jhelum river) आहे, जे सपाट आहे, 130 ते 140 किलोमीटर लांब आहे आणि 30 ते 40 किलोमीटर रुंद आहे. कश्मीर खोऱ्याला चारी बाजूने पीर पंजाल डोंगर आणि शमशाबारी डोंगर यांनी वेढलेले आहे. जम्मू भागामध्ये डोंगरांची उंची तीन हजार फुटापासून १०-११ हजार फूट एवढी आहे. श्रीनगर खोऱ्याच्या आसपास डोंगरांची उंची तीन चार हजार फुटांपासून दहा-अकरा हजार फूट एवढी आहे. आठ ते नऊ हजार फुटाच्या वरती बर्फ पडतो आणि उंच डोंगरावर कमीत कमी चार ते सहा महिने बर्फ असतो. डोंगराळ भाग असल्यामुळे इथे रस्ते बनवणे रस्ते किंवा रेल्वे बनवणे अतिशय कठीण असते.

 

रस्ते रेल्वे लाईन बांधली वेग आश्चर्य जनक

बर्फ पडल्यामुळे किंवा दरडी कोसळल्यामुळे रस्ते तीन ते चार महिने बंद असतात. इतके वर्ष या भागात रस्ते, रेल्वे विकासाची फारशी कामे झाली नाहीत .परंतु गेल्या काही वर्षापासून कश्मीरमध्ये रस्ते, रेल्वे लाईन आणि विमानतळे यांच्या बांधणीमध्ये क्रांती होत आहे. ज्या वेगाने रस्ते आणि रेल्वे लाईन बांधली जात आहे तो वेग आश्चर्य जनक आहे.एकेकाळी सर्वच बाबतीत मागे असलेल्या जम्मू-काश्मीरमध्ये आमूलाग्र बदल झाला आहे. ‘ त्या मध्ये रेल्वेसेवेचा ही समावेश आहे.

जम्मू कश्मीरला स्पेशल राज्याचा दर्जा दिल्यामुळे त्यांना विकासाला प्रचंड निधी मिळायचा. परंतु त्यापैकी 80 ते 85 टक्के रक्कम ही भ्रष्टाचारामुळे सामान्य जनतेपर्यंत पोहोचू शकत नव्हती. अनेक रस्ते कधीच बांधले जायचे नाही आणि वर्षभरानंतर ते वाहून गेले असे दाखवले जायचे. परंतु आता भारतातल्या नामवंत कंपन्या तिथे रस्ते, रेल्वे लाईन आणि विमानतळे बनवत आहेत, ज्यामुळे भ्रष्टाचार हा पूर्णपणे थांबला आहे आणि कामाचा दर्जा उक्रुष्ट झाला आहे.

प्रदेशात शांतता प्रस्थापित झाल्यामुळे पर्यटनास देखील मोठ्या प्रमाणावर प्रतिसाद मिळत असून, लाखोंच्या संख्येने पर्यटक काश्मीरमध्ये जात आहेत.

रेल्वे कनेक्टिव्हिटीमध्ये चिनाब पूल हा मैलाचा दगड

 देशाला स्वातंत्र्य मिळून अनेक दशके उलटली , तरी जम्मू-काश्मीरमधील रेल्वेचा पाहिजे तसा विकास होऊ शकला नाही . पण, गेल्या काही वर्षां पासून जम्मू-काश्मीरमध्ये रेल्वेच्या विकासाला वेग आला आहे. खोर्यातील रेल्वे कनेक्टिव्हिटीमध्ये चिनाब पूल हा अत्यंत म ह त्वाचा ठरणार आहे. ,३१५ मीटर लांबीचा,नदीच्या तळापासून ३५९ मीटर उंची वर बांधलेला आणि ४६७ मीटरच्या कमानी ने सजलेला हा पूल आयफेल टॉ वरआणि स्टॅच्यू ऑफ युनिटी सारख्या इमारतींपेक्षा देखील उंच आहे. चिनाब नदीवरील हा पूल उत्तर रेल्वे आणि केआरसी एल खाली बांधण्यात आला आहे. हा पूल बनवण्यासाठी सुमारे २५ हजार टन धातूचा वापर करण्यात आला . उणे २० अंश तापमान आणि ताशी २६० किलोमीटर वेगाने वाहणारे वादळी वारे हा पूल  सहन करू शकणार आहे. त्याची रचना इतकी मजबूत आहे की , २००१च्या गुजरात भूकंपा प्रमाणे ते उच्च तीव्रतेचे भूकंपदेखील सहन करू शकणार आहे.