#व्हाईट-कॉलर जिहाद : #सुशिक्षित दहशतवादाचा उदय आणि भारतापुढील नवे आव्हान

 

व्हाईट-कॉलर जिहाद : सुशिक्षित दहशतवादाचा उदय आणि भारतापुढील नवे आव्हान

दिल्ली बॉम्बस्फोट प्रकरणातून आधुनिक दहशतवादाचा एक अत्यंत भयावह आणि नवा पैलू समोर आला आहे—तो म्हणजे व्हाईट-कॉलर जिहाद (White Collar Jihad). फरीदाबाद येथील अल-फलाह विद्यापीठाशी संबंधित डॉक्टरांच्या अटकेनंतर तब्बल २,९०० किलो स्फोटक पदार्थ जप्त करण्यात आले. या घटनेने हे स्पष्ट झाले की, दहशतवादाचे स्वरूप आता झपाट्याने बदलत आहे. पारंपरिक दहशतवादाच्या पलीकडे जाऊन उच्चशिक्षित, व्यावसायिक आणि सुसंस्कृत दिसणाऱ्या व्यक्तींचा सहभाग वाढत आहे—ते केवळ कट्टर विचारसरणीचे अनुयायी नसून, नियोजन, आर्थिक व्यवस्थापन आणि अंमलबजावणीमध्येही महत्वपूर्ण भूमिका बजावत आहेत.

 

सुशिक्षित दहशतवाद्यांची वाढती मालिका

दिल्ली प्रकरणात आतापर्यंत ७ डॉक्टरांची नावे समोर आली आहेत. मुख्य आरोपी डॉ. उमर उन नबी स्फोटाच्या दिवशी स्फोटकांनी भरलेले वाहन चालवत होता. सहा डॉक्टरांना अटक झाली असून, एक अजूनही फरार आहे. तपासात उघड झाले की या सर्वांचे संबंध थेट जैश-ए-मोहम्मद या पाकिस्तान-प्रायोजित संघटनेशी आहेत.

ही घटना अचानक घडलेली नाही. गेल्या काही वर्षांपासून शैक्षणिक वर्गातील कट्टरतेची बीजे खोलवर रुजत आहेत. लाल किल्ला मेट्रो स्थानकाजवळ झालेल्या स्फोटाच्या आदल्या दिवशीच फरीदाबादमध्ये हे जिहादी मॉड्यूल उघडकीस आले.

आज दहशतवादी संघटना पारंपरिक धार्मिक शिक्षणावर विसंबून न राहता अभियंते, डॉक्टर, आयटी तज्ज्ञ, कम्युनिकेशन विशेषज्ञ आणि विद्यापीठातील संशोधक यांना लक्ष्य करत आहेत. त्यांची तांत्रिक ज्ञानसंपत्ती, आर्थिक क्षमता आणि नेटवर्किंग कौशल्य दहशतवाद अधिक घातक बनवते.

 

भूतकाळातील उदाहरणे : व्हाईट-कॉलर जिहादची सातत्यपूर्ण परंपरा

व्हाईट-कॉलर जिहाद नवा नाही. अनेक घटना याची पुष्टी करतात.

१. १९९३ मुंबई बॉम्बस्फोट प्रकरण

सायन मेडिकल कॉलेजचा एक एमबीबीएस डॉक्टर ‘अब्दुल करीम टुंडा’च्या संपर्कात आला आणि कट्टरतावादी कारवायांमध्ये सक्रीय झाला. वैद्यकीय ज्ञानाच्या जोरावर तो अत्याधुनिक आयईडी बनवण्यात तज्ज्ञ ठरला.

२. २०१८ : काश्मीर विद्यापीठाचा पीएचडी स्कॉलर

समाजशास्त्रात पीएचडी केलेल्या प्राध्यापकाने अध्यापन सोडून हिजबुल मुजाहिदीनमध्ये प्रवेश केला आणि दोन दिवसांत चकमकीत ठार झाला.

३. ऑक्टोबर २०२३ : उच्चशिक्षित ISIS मॉड्यूल

एनआयटी माइनिंग इंजिनिअर, एएमयू पदवीधर आणि गाझियाबादचा संगणक अभियंता—या तीन जणांना ISIS मॉड्यूल चालवण्याच्या आरोपाखाली अटक. त्यांनी शैक्षणिक ज्ञानाचा वापर करून स्फोटक तयार केले.

४. ऑक्टोबर २०२५ : पुण्यातील अल-कायदा मॉड्यूल

सॉफ्टवेअर इंजिनिअरला अटक; तो अल-कायदाच्या गटाशी जोडलेला होता आणि ऑनलाइन कट्टरतावाद पसरवत होता. IT कौशल्य वापरून त्याने गुप्त डिजिटल नेटवर्क उभे केले.

ही सर्व उदाहरणे सिद्ध करतात की कट्टरतावादाला शिक्षणाची नाही तर विचारसरणीची जोड असते.

 

व्हाईट-कॉलर जिहाद : समाज, शिक्षणव्यवस्था आणि सुरक्षेसाठी तिहेरी धोका

व्हाईट-कॉलर जिहाद ही केवळ सुरक्षा यंत्रणांची समस्या नाही;
ती समाजाच्या विचारविश्वावर, शैक्षणिक संस्थांवर आणि बौद्धिक परिसंस्थेवर आक्रमण आहे.

या प्रकारच्या दहशतवादाशी सामना करण्यासाठी केवळ शस्त्र नव्हे, तर
बौद्धिक, तांत्रिक आणि नैतिक सज्जता आवश्यक आहे.

 

दीर्घकालीन आराखड्याची आवश्यकता

या पार्श्वभूमीवर काही महत्त्वपूर्ण उपाययोजना आवश्यक आहेत:

१. विद्यापीठांमध्ये सुरक्षा आणि गुप्तवार्ता निगराणी वाढवणे

सिक्युरिटी ऑफिसर म्हणून सामान्य कर्मचाऱ्यांवर अवलंबून न राहता,
अनुभवी गुप्तवार्ता तज्ज्ञांची नियुक्ती करणे.

२. कट्टरतावादी प्रोपोगंडाचे स्रोत ओळखणे आणि नष्ट करणे

ऑनलाइन कट्टरतावाद, सोशल मीडिया नेटवर्क, एनक्रिप्टेड कम्युनिकेशन यांचे
व्यवस्थापन करण्यासाठी मजबूत सायबर-इंटेलिजन्स आवश्यक.

३. समुदायस्तरावर जागरूकता आणि जबाबदारी

मुस्लिम समुदाय आणि त्यांचे नेतृत्व यांनी तरुणांचे ब्रेनवॉशिंग थांबवण्यासाठी सक्रीय भूमिका घेणे आवश्यक.

४. शैक्षणिक संस्थांमध्ये विचारसरणी-आधारित हस्तक्षेप थांबवणे

काही संस्था कट्टरतेची केंद्रे बनली आहेत. त्यांचे ऑडिट, निरीक्षण आणि सुधारणा अनिवार्य.

५. पुनर्वसन आणि डि-रेडिकलायझेशन प्रोग्राम

राष्ट्रीय स्तरावर वैज्ञानिक, मानसशास्त्रीय आणि समुदाय-आधारित पुनर्वसन धोरण आखणे.

 

शिक्षण म्हणजे कट्टरतावादावर उपाय नाही—ज्यांना विचारसरणीचा गंड लागतो ते कुठेही जातात

जिहादी इस्लामच्या संदर्भात, शिक्षणामुळे कट्टरतावाद कमी होत नाही.
काही जण धार्मिक कट्टरतेच्या गटांच्या संपर्कात येतात आणि त्यांच्याच वातावरणात
त्यांचे ब्रेनवॉशिंग होत असते. त्यामुळे उच्चशिक्षित व्यक्तीसुद्धा अतिरेकी बनतात.

 

निष्कर्ष

व्हाईट-कॉलर जिहाद हा भारताच्या आंतरिक सुरक्षेसाठी सर्वात मोठा आणि गुंतागुंतीचा धोका बनत आहे.
तो दहशतवादाच्या नवीन टप्प्याचे प्रतीक आहे—जिथे शत्रू बंदूकधारी नाही, तर
लॅपटॉप, स्टेथोस्कोप, इंजिनिअरिंग डिग्री किंवा रिसर्च पेपर्स हातात धरलेला शिक्षित ‘जिहादी’ आहे.

या नव्या आव्हानाला तोंड देण्यासाठी भारताला समाज, राज्य आणि सुरक्षा व्यवस्थेचे एकत्रित उत्तर आवश्यक आहे.
व्हाईट-कॉलर जिहादची लढाई ही विचारसरणीची लढाई आहे—आणि ती जिंकण्यासाठी
जागरूकता, बौद्धिक सतर्कता आणि राष्ट्रीय एकात्मता अत्यावश्यक आहे.