जम्मू-काश्मीर, पंजाब, आणि ईशान्य भारत — ही तीनही ठिकाणं संवेदनशील आणि दहशतवादग्रस्त. या तीनही ठिकाणी काम करताना आपल्याला काय वेगवेगळं जाणवलं?

हो, या तिन्ही क्षेत्रांमध्ये मी प्रत्यक्ष सेवा दिली. प्रत्येक ठिकाणची सुरक्षा परिस्थिती, स्थानिक समाजाची मानसिकता, आणि दहशतवादाचं स्वरूप वेगवेगळं होतं. तीन वेगवेगळ्या युद्धभूमींचा अनुभव घेताना खालील गोष्टी प्रकर्षाने जाणवल्या:

  1. जम्मू-काश्मीर: अस्थिर शांतता आणि परदेशी हस्तक्षेप

•             दहशतवादाचं स्वरूप:
येथे पाकिस्तान प्रायोजित दहशतवाद, घुसखोरी आणि प्रशिक्षित विदेशी अतिरेकी यांच्याशी सामना करावा लागतो. एलओसीवर सतत तणाव, सीझफायर उल्लंघनं आणि शस्त्रसाठ्यांची हालचाल सुरू असते.

•             स्थानिक मानसिकता:
तरुण वर्ग अनेकदा भ्रमित, बेरोजगार आणि सोशल मीडिया मुळे प्रभावित होतो. पण अनेक सामान्य नागरिक आजही भारतीय सैन्याच्या बाजूने आहेत.

•             अंतर्गत आणि माहिती युद्ध:
येथे आतंरिक सुरक्षा + माहिती युद्ध चालतं. खोट्या अफवा, सोशल मीडियावरील प्रोपगंडा, आणि धार्मिक ध्रुवीकरण हे गंभीर प्रश्न आहेत.

         2. पंजाब: सीमारेषेवरची शांतता, पण आतून घातक हालचाली

•             दहशतवादाचं स्वरूप:
1980-90 मध्ये खलिस्तानी अतिरेकी आंदोलनामुळे हा भाग पेटलेला होता. आजही पाकिस्तानच्या ISI कडून ड्रोन, ड्रग्स, आणि फंडिंगच्या माध्यमातून नव्याने वातावरण बिघडवण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत.

•             नवे धोके – नार्को-टेरेरिझम:
सीमावर्ती गावांमध्ये अमलीपदार्थांच्या माध्यमातून तरुण पिढीला खिळवून दहशतवादासाठी तयार करणं हा नवा धोका उभा राहिला आहे.

•             सामाजिक सुरक्षा:
येथे मुख्य लढाई मना-विरुद्ध चालते — राष्ट्रप्रेम वाढवणं, शेतकरी आणि तरुणांना मुख्य प्रवाहात आणणं, ही खूप महत्त्वाची कामगिरी ठरते.

 ईशान्य भारत: वेगवेगळ्या चळवळी, पण संवादाची शक्यता

•             दहशतवादाचं स्वरूप:
येथे स्थानिक गटांनी भारतापासून वेगळं होण्याच्या मागणीवर आधारित सशस्त्र संघर्ष केला. नागालँड, मणिपूर, आणि आसाममध्ये याचा प्रभाव जाणवतो.

•             स्थानिक लोकांची मानसिकता:
येथील जनतेला मुख्य प्रवाहात आणण्याचं काम हे सर्वात महत्त्वाचं ठरतं. सरकार, सैन्य आणि स्थानिक संस्था यांच्यात विश्वास निर्माण करणं फार महत्त्वाचं आहे.

•             शांती प्रस्थापनेत यश:
गेल्या दशकात विनाशस्त्र चळवळी, शांती करार आणि सैन्याच्या लोकाभिमुखतेमुळे अनेक गटांनी शस्त्र खाली ठेवली आहेत. ही सकारात्मक वाटचाल आहे.

   एकत्रित निरीक्षण:

•             तीनही ठिकाणी दहशतवादाचं स्वरूप वेगळं असलं, तरी समाधानासाठी तीन गोष्टी अत्यावश्यक होत्या:

•             सशक्त सैनिकी कृती (Hard Power)

•             लोकाभिमुखता आणि संवाद (Soft Power)

•             बुद्धी युद्ध (Information Warfare)

•             जवानांचा आत्मविश्वास, स्थानिक सहकार्य, आणि राजकीय इच्छाशक्ती यांच्या एकत्रित प्रभावाने आम्ही तीनही भागांमध्ये सकारात्मक बदल घडवून आणला.

    उपसंहार:

तीनही भागांच्या वेगळ्या समस्या असूनही, भारतीय सैन्याची लोकांशी जवळीक, समंजसता आणि कठोर शिस्त यामुळे आम्हाला शाश्वत बदल घडवता आला. आज मागे वळून पाहिल्यावर वाटतं — हे केवळ युद्ध नव्हतं, तर विश्वास, समर्पण आणि राष्ट्रसेवेचं रणांगण होतं.

•